در اینجا آموزش طراحی فرش را با نقوش ختایی و سنتی شروع می کنیم . طراحی برگ ساده عنصر اصلی در پیدایش نقوش ختایی است و هنرمندانی که اثر های گوناگون برجای گذاشته اند از همین برگ های ساده شروع کردند.برای طراحی یک برگ ساده یک قوس باز رسم می کنیم. یعنی ابتدا یک دایره بزرگ رسم کرده و بعد یک دایره کوچک در بالا رسم می کنیم و در پایین دایره کوچک یک دایره بزرگتر رسم می کنیم و شکل برگ رااز داخل آن خلق می کنیم. در کشیدن کار ابتدا می بایست ترس به خود راه ندهید و با اعتماد به نفس، کار را انجام بدهید.

برای ترسیم برگ ساده، ابتدا یک قوسِ در حقیقت باز را ترسیم می کنیم. برای درک بهتر، ابتدا یک دایره بزرگ ترسیم می کنیم و یک دایره کوچک را در بالا ترسیم می کنیم و یک دایره بزرگتر در پایین دایره کوچکتر رسم می کنیم و شکل برگ را از داخل آن ایجاد می کنیم. در کشیدن کار ابتدا می بایست ترس به خود راه ندهید و با اعتماد به نفس، کار را انجام بدهید.

در ترسیم برگ دیگر، ابتدا یک قوس می کشیم و قوس جلوی آن طرحی مثل s انگلیسی دارد که قسمت پایین آن پهن تر و بازتر می شود. طرح دیگر غنچه می باشد؛ در طبیعت غنچه های متفاوتی را می بینیم، غنچه دارای دو قسمت است:

1- ته غنچه
2- گلبرگ غنچه.

ابتدا به آموزش ته برگ می پردازیم: ابتدا یک خط تقارن می کشیم و یک خط دیگر بر آن عمود می کنیم و از خط عمود شده دو خط را به خط تقارن وصل می کنیم که حالت مثلث متساوی الاضلاع پیدا کند. سپس ضلع پایین مثلث که خط بر آن عمود شده است را به دو قسمت مساوی تقسیم می کنیم و از هر دو طرف یک شکل s كه حالت برعکس دارد رسم می کنیم و حالت غنچه را ایجاد می کنیم.

گلبرگها معمولاً حالت تخم مرغ شکل دارند و روی ته برگ قرار می گیرند؛ برای رسم گلبرگ روی گلبرگ یک برگ را می کشیم که جهت این سه عنصر باید طوری باشد که خط محوری ما از وسط آنها بگذرد.

غنچه گل شاه عباسی :

برای ترسیم آن، خط محوری را رسم می کنیم و بعد ته غنچه را رسم می کنیم. در قسمت گلبرگ، تغییراتی است که شامل خط محوری با فاصله کم بر روی خط محوری عمود است. در قسمت چپ این خط محوری، برگی را به روی ته غنچه رسم می کنیم و این کار را در طرف دیگر تکرار می کنیم. سپس در وسط این کار، برگی دیگر رسم می کنیم و برای تزئین، برگهای کوچکی را داخل این سه برگ می کشیم و یا به جای برگ وسط حالت گل پنج پر را ایجاد می کنیم، که حالت قلب است.

غنچه دیگری به نام غنچه قطاری وجود دارد که به این صورت ترسیم می شود :ابتدا خط محوری را ترسیم می کنیم، ته برگی را می کشیم، از گلبرگهایی با سایز متفاوت استفاده می کنیم و از بزرگ به کوچک بر روی هم سوار می کنیم و در نهایت، یک برگ بر روی غنچه رسم می کنیم. در میان گلبرگها می توان از برگهای کوچک برای تزئین استفاده نمود.

 گل 5 پر: برای کشیدن آن ابتدا یک دایره رسم می کنیم، یک قطر که به صورت افقی باشد را رسم می کنیم و خطی را بر این قطر، عمود می کنیم. از رأس دایره، خطی با زاویه 17 درجه بر دایره رسم می کنیم و در پنج طرف، به طور مساوی رسم می کنیم، سپس روی این 5 خط را به 3 قسمت مساوی تقسیم می کنیم. در وسط، یک دایره می کشیم، سپس نقاط دوم رسم شده روی هر خط را به صورت یک دایره بر روی دایره اصلی مماس می کشیم تا یک گل پنج پر ایجاد شود. داخل آن را می توان تزئین کرد و به وسیله مثلث یا دایره می توان برای گلها، پشت برگ ایجاد کرد.

گلبرگهای پنج پر می توانند با شکلها و طرحهای مختلف و با تعداد گلبرگهای بیشتری ترسیم شوند، ولی در مجموع به گلهایی که به این شیوه رسم می شوند، گل پنج پر گفته می شود. در ترکیب کلی، گلهای پنج پر به عنوان گلهای کوچک و نیمه کوچک ترکیب اصلی نقشه خواهد بود.

برای ایجاد فرم برگ ساده، اگر بخواهیم سایز این برگ را بزرگتر کنیم، خطوط محیطی به صورت خطهای طویل و بدون تزئین در خواهد آمد که در زیبایی اثری نخواهد داشت، به همین دلیل در دو طرف این برگ بزرگ شده، از عناصر کنگره و یا پله پله استفاده می کنیم. برای این کار ابتدا یک دایره می کشیم و آن را به چهار قسمت تقسیم می کنیم. یک چهارم این دایره را در نظر می گیریم، یک خط محیطی در آن یک چهارم رسم می کنیم تا با خط دایره ابتدای برگ را ایجاد کند که مثل هلال می شود. از مرکز دایره دو خط مساوی را به این هلال وصل می کنیم، سپس قسمتی از این خطها را که به هلال وصل شده به دو قسمت مساوی تقسیم می کنیم و از سر هلال، یکی یکی، به این نقطه هایی که ایجاد کردیم، منحنی رسم می کنیم و برگ کامل می شود.

ترسیم گل شاه عباسی :

گل شاه عباسی از گلهای قرینه است که می توان قسمتی را بکشیم و قسمت بعد را کپی کنیم؛ اما یادگیری کامل و کشیدن آن به طور کامل بهتر است.

ابتدا یک نیم دایره می کشیم سپس خطی را به آن عمود می کنیم و یک نیم دایره کوچکتر داخل آن رسم می کنیم، محیط نیم دایره بزرگ را به شش قسمت مساوی تقسیم می کنیم و سپس از تمام این شش نقطه به رأس نیم دایره خطوطی را رسم می کنیم و روی هر خط از محیط دایره تا رأس یک نیم دایره ایجاد می کنیم. از رأس هر نیم دایره به روی نیم دایره بعدی یک منحنی می کشیم تا گلبرگها ایجاد شود و داخل آن را تزئین می کنیم.

  ترسیم گل پروانه ای :

گل پروانه ای که به آن گل لاله عباسی هم گفته می شود. برای ترسیم آن ابتدا خط عمود را رسم می کنیم و به آن یک نیم دایره رسم می کنیم. سپس خطی را بر آن نیم دایره عمود می کنیم تا نیم دایره به دو قسمت مساوی تقسیم شود، در یک قسمت آن خطی را که نیم دایره بر آن رسم شده به دو قسمت مساوی تقسیم می کنیم و یک نیم دایره کوچک رسم می کنیم، سپس یک خطی را با زاویه 25 از مرکز به محیط رسم می کنیم و سپس آن را به سه قسمت تقسیم می کنیم. از نقطه بالایی به محیط دایره کوچک یک حالت انحنایی شکل، می کشیم تا برگ گل ایجاد شود و آن را با گل پنج پر تزئین می کنیم. سپس با آیینه ای با قطر 1 میلی متر، کار را با قرینه خودش بررسی می کنیم تا نواقص آن را پیدا کنیم.

  ترسیم گل شاه عباسی افشان :

برای ترسیم آن، ابتدا یک خط عمود می کشیم و روی آن یک دایره می کشیم با یک خط عمود بر آن، آن را به دو قسمت مساوی تقسیم می کنیم. در وسط این خط افقی نقطه ای را انتخاب می کنیم و یک نیم دایره رسم می کنیم و در دو طرف، دو نیم دایره کوچک رسم می کنیم و محیط نیم دایره اصلی را به شش قسمت تقسیم می کنیم، سپس از قسمت انتهایی نیم دایره کوچک یک خط انحنا به قسمت مشخص شده روی دایره بزرگ و از هر خط روی خط دیگر انحنای دیگر، تا گلبرگ ایجاد شود، سپس آن را با برگهای کوچک تزئین می کنیم و سپس قرینه کار را با آیینه مشاهده می کنیم.

  ترسیم شاخه منشعب شده :

گردش ساقه را در جهت عقربه ساعت رسم می کنیم و در همان جهت گردش دیگر را در کنار هم ایجاد می کنیم و شکل ساقه را روی آن ایجاد می کنیم. در قسمت زاویه دار آن می توان گلهای شاه عباسی را رسم کرد و در محل انشعاب برگها می توان گل پروانه ای را رسم کرده و حتی می توان روی ساقه ایجاد کرد و اندازه اش از گل شاه عباسی کوچکتر است و به همین ترتیب شاخه را با غنچه و برگهای تزئینی کوچک و بزرگ می توان تزئین کرد.

طراحی برگ چناری :

برای ترسیم آن، ابتدا یک خط مستقیم انحنادار می کشیم و یک مثلث متساوی الاضلاع روی آن رسم می کنیم، سپس یک خط عمود بر خط مستقیم از وسط مثلث رسم می کنیم و برگهای برگمان را رسم می کنیم و آن را تزئین می کنیم. بدین ترتیب که رگ برگها را ایجاد می کنیم و روی برگها را کنگره دار می کنیم.

اسلیمی ها

نقوش اسلیمی از سر اسلیمی، زائده اسلیمی، سربند اسلیمی، ساقه اسلیمی تشکیل شده اند. در ساقه اسلیمی روش ترسیم آن به صورت ساقه ختایی است با این تفاوت که در یک طرح مشترک بین ساقه های گلهای ختایی، ساقه اسلیمی ضخامت بیشتری نسبت به ساقه ختایی دارد. سر اسلیمی که مشخص ترین قسمت نقوش اسلیمی است، عنصری است که می توان به تنهایی به کار برده شود و یا ملحقاتی را به همراه داشته باشد.

برای ترسیم آن ابتدا یک زاویه قائمه ایجاد می کنیم و یک نیم دایره در آن ایجاد می کنیم که حالت ربع دایره ایجاد شود، نیم دایره ای را که ایجاد کرده ایم را از خط عمود کمی بیشتر ادامه می دهیم، سپس کمان نیم دایره را به پنج قسمت مساوی تقسیم می کنیم، از قسمت دوم خطی را به مرکز دایره رسم می کنیم، سپس روی خط ایجاد شده به اندازه نقاطی که مشخص شده، نقطه ای را ایجاد می کنیم، سپس از نقطه ایجاد شده خط منحنی را به سمت خط عمود می کشیم. عنصر بعدی که به سر اسلیمی اضافه می شود، زائده اسلیمی است. ابتدا یک سر اسلیمی رسم می کنیم و از قسمت انتهایی یک سر اسلیمی دیگر در جهت عکس رسم می کنیم که به آن زائد اسلیمی می گویند.

اسلیمی ساده:

ابتدا یک خطِ مایل رسم می کنیم، سپس فضایی را با سه نقطه مشخص می کنیم که در حقیقت دو فضای مساوی را برای ما ایجاد می کند و یک نیم دایره در قسمت بالا و یک نیم دایره در قسمت پایین زده می شود. قسمت نیم دایره بالا را ادامه می دهیم و سپس نیم دایره را در روی خط مایل داخل دایره نیمه کاره رسم می کنیم و از روی دایره به سمت انتهایی نیم دایره نیمه کاره، منحنی را رسم می کنیم.

اسلیمی خرطومی:

ابتدا یک اسلیمی ساده رسم می کنیم، سپس قوس دسته انتهایی را اضافه می کنیم و همچنین دسته کوچکتر را هم اضافه می کنیم، در دو سر انتهایی اسلیمی می توان از تزئینات سر اسلیمی استفاده کرد البته با ابعاد کوچکتر.

اسلیمی دهنه اژدری:

ابتدا یک اسلیمی خرطومی رسم می کنیم و زوایدی در زیر این اسلیمی قرار می دهیم که ما را به یاد دهان باز اژدها می اندازد. می توان از عناصری مثل پیچک در آن استفاده کرد و آن را زیبا کرد؛ مثلاً بر روی دسته ها که بلندی آنها را بدین وسیله تزئین کنیم.

اسلیمی پیچک:

به این شکل است که ابتدا یک اسلیمی ساده می کشیم با این تفاوت كه قسمت برجستگی که در اسلیمی ساده وجود دارد، در این اسلیمی وجود ندارد و قسمت مشترک بهم پیوسته است. در اینجا یک پیچکی مثل اسلیمی اژدری پیچک دار طراحی می کنیم تا قسمت بهم پیوسته مشخص نباشد.

اسلیمی ماری:

از آنجایی که مار، حیوانی مهار ناشدنی است، این فرم طراحی هم از لحاظ نوع کاربرد، با وضعیت ظاهری مار سنخیت دارد و تا حدودی به صورت آزادانه میان نقوش طراحی شده، مورد استفاده قرار می گیرد. شکل ظاهری با اسلیمی های دیگر فرق دارد. برای ترسیم ابتدا دو خط را بر هم عمود می کنیم، خط افقی را رسم می کنیم که خط عمود را قطع کند و خط افقی دیگری در بالای خط عمود را قطع کند، فاصله ها می بایست مساوی باشد. قسمت پایین را دوباره تقسیم بر دو می کنیم و خط افقی دیگری را هم رسم می کنیم و از ابتدا خط عمود حالت مارپیچ بین خطوط ایجاد می کنیم و آن را تزئین می کنیم. بیشتر کاربرد آن در بین نقوش خُتایی است.

سربند و روش ترسیم آن :

سربند به نقطه شروع ساقه در اسلیمی گفته می شود و نقش نقطه اتصال دو گردش که از کنار هم رد می شوند و به کناره کار متصل می شوند، را بازی می کند. همچنین در قسمت ساقه های اسلیمی که ساقه منشعب می شود و گردش جدیدی را از گردش اصلی خارج می کنیم، برای پوشاندن قسمت انشعابی از سربند استفاده می کنیم.

سربندهای متعدد در آثار مختلف قابل شناسایی است، برای ترسیم سربند مثلثی ابتدا دو خط بر هم عمود را رسم می کنیم. خط عمود را تقسیم بر 3 می کنیم و خط افقی را بر 4 قسمت تقسیم می کنیم و از نقطه بالا در بخش عمود یک منحنی بر نقطه اول تقسیم شده بر خط افقی رسم می کنیم. سپس از نقطه سوم خط عمود بر نقطه چهارم خط افقی منحنی دیگر رسم می کنیم. سپس خط عمود را کمی ادامه می دهیم و از انتهای آن یک منحنی بر روی خط افقی ایجاد می کنیم، خطوط را دو بنده می کنیم و سپس تزئین می کنیم.

  سربند بته جغهای :

بین دو خط عمود بر هم، دو خط با زاویه 30 درجه رسم می کنیم و از مرکز یکی از دو خط میانی، دو نیم دایره در جهت مخالف یکدیگر می کشیم. با رسم یک نیم دایره دیگر نقش پایه بته جغه را به دست می آوریم. مرکز منحنی بزرگ بته جغه و قاعده آن را با دو قوس به خط تقارن وصل می کنیم، خطوط محیطی سربند را دوبنده و بعد از آن به توسازی می پردازیم. از سربند برای شروع گردشهای اسلیمی استفاده می شود.

منبع مطلب: www.macarpet.ir